To βιβλίο σε πρώτη ανάγνωση αποτελεί ένα σχολιασμό της επιρροής που είχε ο Μπαρούχ Σπινόζα στη δυτική φιλοσοφία. Η σκέψη του Σπινόζα σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και τη θέση τους στον κόσμο.
Ο Γιαλομ ξεκινά το βιβλίο του εξηγώντας το πλαίσιο και την ιστορική περίοδο στην οποία έζησε ο Σπινόζα, καθώς και την επιρροή του κοινωνικού, πολιτικού και θρησκευτικού περιβάλλοντος στη ζωή του. Aναλύει την ηθική φιλοσοφία του Σπινόζα και τον τρόπο με τον οποίο αυτός προτείνει μια ηθική βάση για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Σύμφωνα με τον Σπινόζα, αυτή πρέπει να βασίζεται στην κατανόηση της φύσης και της θέσης μας σε αυτήν. Ηθική πράξη είναι αυτή που συμβάλλει στην αύξηση της ικανότητας του ατόμου να κατανοήσει τη φύση και τη θέση του σε αυτήν. Επιπλέον, ο Γιαλομ αναλύει τον τρόπο με τον οποίο ο Σπινόζα αντιλαμβανόταν τη θρησκεία και τον Θεό.
Στο βιβλίο εναλλάσσονται ανά κεφάλαιο, οι παράλληλοι βίοι του Σπινόζα και του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ιδεολόγου του Ναζισμού. Επί της ουσίας αντιπαραβάλλονται δύο σχολές σκέψης. Από τη μια ο ορθός λόγος, ο στοχασμός, τα τεκμήρια και η αποδοχή της δυσκατάποτης αλήθειας του πεπερασμένου της ύπαρξης. Από την άλλη παρατηρούμε ότι η μεταφυσική αναζήτηση, η υπαρξιακή αγωνία και η άρνηση της ασημαντότητας του εαυτού, μετατρέπονται σε φοβία και μίσος ενάντια σε οτιδήποτε αυθαίρετα νοηματοδοτείται ως αλλότριο.
Ο Γιάλομ επαναλαμβάνει αυτό που μας έδειξε για πρώτη φορά στο «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» και γνωρίζει καλά. Ψυχαναλύει τους πρωταγωνιστές του διανθίζοντας τους διαλόγους τους με ρήσεις και ιδέες που σχηματίζουν τη χρονογραμμή της εξέλιξης της φιλοσοφικής σκέψης σαν ψηφίδες σε μωσαϊκό.
Παράλληλα ανασκάπτει το ψυχολογικό υπόβαθρο ιδεολογικών κατασκευών όπως η θρησκεία και ο ρατσισμός και φτάνει βαθιά μέχρι τις εμμονές και τις προκαταλήψεις της ανθρώπινης φύσης φιλοτεχνώντας ένα αρχέτυπο πορτραίτο του δημαγωγού.
Η αφήγηση του είναι απέριττη όπως αρμόζει σε ένα κείμενο που απαιτεί προσήλωση και στοχασμό λόγω των υψηλών νοημάτων που φέρει. Η πρόζα του χαρακτηρίζεται από λιτότητα και μεταφέρει την ατμόσφαιρα της εποχής και την αίσθηση του τόπου χωρίς να μάς αποσπά από την ουσία.
Το βιβλίο παραθέτει έναν πλούτο ιστορικών και κοινωνιολογικών στοιχείων για τον Εβραϊσμό. Την ιστορία του αντισημιτισμού από τις σταυροφορίες και την Ιερά Εξέταση μέχρι τη Ναζιστική Γερμανία, την πολυπλοκότητα της Εβραϊκής ταυτότητας, ενός λαού διασποράς με συνεχείς εξορίες και μετεγκαταστάσεις, ανάλογα με τις εκάστοτε πολιτικές και θρησκευτικές συνθήκες μιας Ευρώπης σε αναταραχή. Αυτή η παράθεση, ως προς εμένα επέτεινε το ενδιαφέρον για τον Εβραϊκό πολιτισμό και την ιστορία των Ασκεναζι, Μιζράχι, Σεφαραδιτών.Οι, διαφορες μεταξύ τους στην γλώσσα, τα έθιμα, την κουζίνα, την τέχνη, την τελετουργία φανερώνουν μια κουλτούρα με τεράστιο εύρος και ενδιαφέρον.
Αν ψάξω κάποια αδύναμα σημεία, αρχικά θα έλεγα ότι «Το Πρόβλημα Σπινόζα» δεν καινοτομεί σε σχέση με ό,τι μας έχει συνηθίσει ο Γιάλομ ως τώρα. Βαδίζει στα χνάρια Του «Όταν έκλαψε ο Νίτσε». Επίσης η ζωή του Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ δεν προκαλεί το ενδιαφέρον με τον τρόπο που το κάνει η ζωή του Σπινόζα. Βέβαια, αυτό είναι επόμενο μιας και η διαφορά στη σκέψη μεταξύ των δύο είναι δυσθεώρητη.
Παρόλα αυτά ο Γιάλομ δεν παύει να αποτελεί έναν μάστορα της εκλαΐκευσης της Φιλοσοφίας και της Ψυχανάλυσης μέσα από τη μυθοπλασία. Και κατά την ταπεινή μου άποψη το κάνει με μεγαλύτερη επιτυχία από άλλους συγγραφείς (ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Γιοστέιν Γκάαρντερ). Αν προσθέσουμε και το ότι ο Σπινόζα δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στο ευρύ κοινό στη χώρα μας, έχουμε ένα βιβλίο που σίγουρα αξίζει να επιλέξουν οι αναγνώστες.
Εκδόσεις: ΑΓΡΑ
Μετάφραση: Ευαγγελία Ανδριτσάνου
Σελίδες: 510
ISBN: 9789605050016
