Γιατί (και) η Χίος χρειάζεται μια σύγχρονη δανειστική βιβλιοθήκη.

Δημήτρης Αντωνόγλου. Δημοσιεύτηκε αρχικά στο aplotaria.gr στις 23 Απριλίου του 2015

Πριν μερικές μέρες βρέθηκα στην παρουσίαση του πρώτου και εξαιρετικού βιβλίου του φίλου και συναδέλφου Αντώνη Σφαλή, μια ιστορία μυστηρίου με τίτλο «Το όνειρο της πεταλούδας», που έγινε στο βιβλιοπωλείο «Πάπυρος». Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης, κατόπιν ερώτησής μου, ο συγγραφέας επιβεβαίωσε αυτό που γνωρίζουμε όλοι και από Ευρωπαϊκές στατιστικές: Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μικρό αναγνωστικό κοινό αναλογικά με τον πληθυσμό της και  συγκεκριμένα το μικρότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Φαντάζομαι πως το φαινόμενο της μειωμένης αναγνωσιμότητας έχει πολλές αιτίες και ομολογώ πως δεν το έχω ερευνήσει διεξοδικά, αν και έχω σχετικές εμπειρίες και  προσωπική άποψη για το θέμα. 

Θέλω όμως να σταθώ σε μια από τις αιτίες αυτές. Πάσχουμε από βιβλιοθήκες. Και όταν λέω βιβλιοθήκες, δεν εννοώ σαν τη σημερινή Βιβλιοθήκη του Κοραή, που έχει μεγαλύτερη σημασία σαν μουσείο, ιστορικό κτίριο και κέντρο μελέτης της τοπικής ιστορίας και παράδοσης.

Εννοώ σύγχρονες δανειστικές βιβλιοθήκες, που χρηματοδοτούνται γενναία και ανανεώνονται τακτικά με ευρεία γκάμα βιβλίων, που δεν περιορίζονται στην κλασσική λογοτεχνία, τους βίους των αγίων και την πατριδογνωσία.

Μια βιβλιοθήκη χρειάζεται και νέα βιβλία. Σύγχρονα μυθιστορήματα ελλήνων και ξένων συγγραφέων, βιβλία για εφήβους, βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, επιχειρηματικότητας, πολιτικής, πληροφορικής και άλλων αντικειμένων. Βιβλία, που θα τραβήξουν ανθρώπους όλων των ηλικιών και  των κοινωνικών ομάδων.

Για να γίνει η ανάγνωση συνήθεια, πρέπει να υπάρχει ένας χώρος σύνδεσης του παιδιού και του βιβλίου από μικρή ηλικία, με δραστηριότητες που θα προσελκύσουν τα παιδιά. Ειδικά οι μαθητές, έχουν ανάγκη ένα τέτοιο στέκι, από τη μια λόγω της στενής οπτικής των αναλυτικών προγραμμάτων και από την άλλη λόγω του κλεισίματος των σχολικών βιβλιοθηκών.

Σε μια τέτοια βιβλιοθήκη θα μπορούν να λειτουργούν παρουσιάσεις και διαδραστικές προσεγγίσεις διαφόρων θεματικών ενοτήτων, καθώς και λέσχες ανάγνωσης, που θα έχουν τη δυνατότητα να διοργανώνουν οι ίδιες ομιλίες και παρουσιάσεις βιβλίων. 

Όλα αυτά, για να πραγματοποιηθούν με επιτυχία, προϋποθέτουν χώρους καλαίσθητους, κατάλληλα αρχιτεκτονικά σχεδιασμένους, προκειμένου να εξυπηρετούν το σκοπό τους, πεντακάθαρους, με σύγχρονα, ευρύχωρα και ελκυστικά αναγνωστήρια. Με άνετα εργονομικά έπιπλα, υλικοτεχνική υποδομή, καταρτισμένο προσωπικό, ενδεχομένως και  με κάποιο αναψυκτήριο, σαν και αυτά που ζηλεύουμε όταν τα βλέπουμε σαν…αξιοθέατα σ’ άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, σκεπτόμενοι πόσο απέχουν από τις δικές μας βιβλιοθήκες.

Η ύπαρξη ενός τέτοιου χώρου μπορεί να είναι πολλαπλά ευεργετική για τον τόπο και τους κατοίκους του. Μπορεί να δείξει επίσης ότι το βιβλίο δεν είναι μια βαρετή ασχολία, αλλά αντίθετα αποτελεί ποιοτική ψυχαγωγία, η οποία μπορεί ταυτόχρονα να είναι και πρακτικά χρήσιμη.

Μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία του κόσμου και των ανθρώπινων σχέσεων, απαντώντας σε ερωτήματα που τα νομίζουμε άλυτα επειδή αγνοούμε τις απαντήσεις που έχει δώσει η επιστήμη. Επίσης, μπορεί να εμπλουτίσει την τοπική επιχειρηματική κουλτούρα.

Μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για τους νέους ανθρώπους και όχι μόνο, ώστε να ασχοληθούν με κάποια επιστήμη, τέχνη ή κάποιο νέο χόμπι.

Μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος κοινωνικοποίησης, διεξαγωγής συζητήσεων και γέννησης τέχνης.

Μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη προσωπικοτήτων που αμφισβητούν, διερευνούν, διασταυρώνουν, τεκμηριώνουν και αυτοβελτιώνονται.

Μια τέτοια βιβλιοθήκη ενδεχομένως θα μπορούσε να στεγαστεί σε κτίρια της βιβλιοθήκης του Κοραή, με την προϋπόθεση όμως να λυθούν προβλήματα, όπως η αύξηση του προσωπικού ώστε να  λειτουργεί και  απογευματινές ώρες, καθώς και η χρηματοδότηση και η ανακαίνιση του κτιρίου. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα τρίγωνο παιδείας και πολιτισμού σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το 1ο Γυμνάσιο. Και –γιατί όχι;- θα μπορούσε στο μέλλον να  γίνει  αρχιτεκτονική ανάπλαση και πεζοδρόμηση της περιοχής.

Το ζήτημα πάντως είναι να γίνει και όχι, πού και ποιός θα τη διοικεί. Ένας τέτοιος χώρος δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαία επένδυση, που θα συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας και θα πρέπει -κατά την ταπεινή μου γνώμη- να αποτελέσει προτεραιότητα των τμημάτων πολιτισμού και παιδείας της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και του υπουργείου παιδείας.

Φωτογραφία: Βιβλιοθήκη και κέντρο μάθησης, Πανεπιστήμιο της Βιέννης, σχεδιασμένη από την αρχιτέκτονα Zaha Hadid

Σχετικά άρθρα

Κίρκη

Όταν άκουσα πρώτη φορά για την «Κίρκη» της Madeline Miller η πρώτη μου αντίδραση ήταν, «τι νόημα έχει να διαβάσει ένας Έλληνας, ένα μυθιστόρημα που στηρίζεται στην Ελληνική Μυθολογία και μάλιστα η πρωταγωνίστρια του αναφέρεται στην Οδύσσεια, την οποία πια την έχουμε μάθει σχεδόν απέξω». Όμως το βιβλίο είχε εξαιρετικές κριτικές και είπα να του δώσω μια ευκαιρία.

Αύγουστος

Ο Williams αποποιείται την ιστορική ακρίβεια για να μπορέσει να διηγηθεί τη ζωή του Οκταβιανού Αύγουστου, με τρόπο που προσδίδει λογοτεχνική ποιότητα στο βιβλίο του. Ο «Αύγουστος» είναι γραμμένος ως μια σειρά από επιστολές οι οποίες ανταλλάσσονται ανάμεσα σε περισσότερο ή λιγότερο πρόσωπα που σχετίζονται με την ιστορία.

Το πρόβλημα Σπινόζα

Ένας σχολιασμός της επιρροής του ο Μπαρούχ Σπινόζα στη δυτική φιλοσοφία. Ο Γιαλομ ξεκινά το βιβλίο του εξηγώντας το πλαίσιο και την ιστορική περίοδο στην οποία έζησε ο Σπινόζα, καθώς και την επιρροή του κοινωνικού, πολιτικού και θρησκευτικού περιβάλλοντος στη ζωή του.

Σχεδία

Αυτό που κάνει συναρπαστικό το βιβλίο του Baxter είναι η πρωτοτυπία του κόσμου του, η οποία δεν έγκειται στα στοιχεία μιας φουτουριστικής αρχιτεκτονικής ενός εξωγήινου πολιτισμού ή τις περιγραφές ενός φαντασιακού αλλόκοσμου περιβάλλοντος το οποίο ξαφνικά «φύτρωσε» κάπου. Η ανάγνωση σταδιακά οδηγεί σε μια εμβύθησης σε ένα μοναδικό αλλόκοτο, αλλά συνάμα δυνητικά υπαρκτό περιβάλλον, το οποίο προκύπτει από έναν δημιουργικό συνδυασμό της παλέτας των φυσικών νόμων. Ο Baxter συνθέτει τη συμφωνία μιας άλλης ζωής ανακατεύοντας και μοιράζοντας την τράπουλα του «Θεού» με την οποία θα παιχτεί ένα απρόβλεπτο παιχνίδι επιβίωσης.

Wednesday

Η τυραννία του κοιωνικοιδεολογικού κατεστημένου είναι η φυλακή της ψυχής του σκεπτόμενου έφηβου. Η κοινωνική πίεση (συνομήλικων και ενήλικων) για να υποκύψεις στην ομογενοποίηση, μαζί με την επιθυμία του ανήκειν από τη μια και το πλέγμα των προσωπικών αξιών μαζί με την έμφυτη εφηβική τάση για αμφισβήτηση από την άλλη, δημιουργούν μια τρομακτική διελκυστίνδα για το νεανικό μυαλό.