Ποια πιστεύεις ότι είναι τα βασικά προβλήματα της εκπαίδευσης;
Το βασικό πρόβλημα της εκπαίδευσης κατά την προσωπική μου γνώμη είναι η μη ανάπτυξη της δημιουργικότητας του μαθητή. Αντί δημιουργικής γραφής διδάσκουμε αποσπάσματα λογοτεχνίας και δομή παραγράφου. Αντί για ανάπτυξη λογικής και προβληματισμού αποστηθίζουμε επιχειρήματα και λύσεις άλλων . Αντί να μαθαίνουμε να φτιάχνουμε ιστοσελίδες με πρωτότυπο περιεχόμενο, μαθαίνουμε πώς να ψάχνουμε στο Google (Λες και χρειάζεται διδασκαλία για αυτό) και να συναρμολογούμε διαφάνειες από το powerpoint με κατεβατά από τη Wikipedia.
Η νοοτροπία κατανάλωσης και αντιγραφής γνώσης, προϊόντων και πολιτισμού χωρίς αντίστοιχη σύνθεση και παραγωγή τους είναι διάχυτη στην Ελληνική κουλτούρα και για αυτό ευθύνεται εν πολλοίς η εκπαίδευση. Αυτό αποτελεί και ένα από τα κύρια μειονέκτημα της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Δεν παράγουμε πλέον σχεδόν τίποτα, ούτε σε πνευματικό – πολιτιστικό επίπεδο.
Ο πολιτισμός μας αντιμετωπίζεται από την εκπαίδευση ως ιερό λείψανο που πρέπει να μελετηθεί τεχνικά και ιστορικά και όχι ως μόνιμη πηγή έμπνευσης για την παραγωγή επιστήμης και νέου πολιτισμού. Στο βιογραφικό του Πυθαγόρα δίνεται μεγαλύτερη αξία από το Πυθαγόρειο θεώρημα και η Αντιγόνη από έργο τέχνης και πηγή ηθικού προβληματισμού, μετατρέπεται σε μελέτη συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. Και αντί να δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στην Ελληνική Τέχνη και Φιλοσοφία που είναι η ουσία του ελληνικού πολιτισμού, αφιερώνουμε άπειρες ώρες, στη μέση φωνή και τον παρακείμενο του λύω. Το αποτέλεσμα είναι να μη μιλάμε σωστά ούτε τη Νέα Ελληνική γλώσσα. Όχι την Αρχαία.
Και ενώ με έμπνευση την ελληνική μυθολογία ξεπηδούν στο εξωτερικό, σύγχρονα μυθιστορήματα φαντασίας, επιτραπέζια, παιχνίδια ρόλων, βιντεοπαιχνίδια, ταινίες, θεατρικά έργα, εμείς απλά αποστηθίζουμε τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή.
Επίσης αρκετοί εκπαιδευτικοί, διακατέχονται από τεχνοφοβία. Δεν έχουν καταλάβει ότι το ποντίκι και το πληκτρολόγιο είναι πλέον σήμερα τόσο απαραίτητα, όσο το μολύβι και το χαρτί.
Άλλο πρόβλημα είναι ότι το σχολείο δε μπορεί να φτάσει τα φροντιστήρια στις ξένες γλώσσες και την πληροφορική, γιατί αυτά τα μαθήματα διδάσκονται πολύ λιγότερες ώρες στο σχολείο και σε τμήματα ηλικιακά ομοιογενή, αλλά ανομοιογενή σε επίπεδο και γνώσεις.
Δεν υπάρχουν σοβαρές δομές μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και τα αναλυτικά προγράμματα σε αρκετά μαθήματα ανήκουν σε μια άλλη εποχή.
Παράλληλα η νοοτροπία ότι το σχολείο και το Πανεπιστήμιο έχoυν μοναδική αποστολή να παράγουν εξειδικευμένους εργάτες χωρίς σφαιρικές γνώσεις και προσωπικότητα, είναι δύσκολο να ξεριζωθεί
Για τελευταίο άφησα το επίσης πολύ σημαντικό, το ότι η παιδεία πάσχει σοβαρά από υποχρηματοδότηση. Αποτελέσματα δε μπορείς να έχεις σε ερείπια, χωρίς αθλητικές εγκαταστάσεις, αίθουσες για θέατρο και μουσική, με απαρχαιωμένες βιβλιοθήκες, αρχαίους υπολογιστές και 30 μαθητές ανά τμήμα.
Ποια πιστεύεις ότι είναι τα αρνητικά του εκπαιδευτικού συστήματος ως προς την ύλη:
Η ύλη είναι υπερβολική σε όγκο, με αποτέλεσμα πολλές φορές να μη γίνεται, ούτε εμβάθυνση, ούτε αφομοίωση αφού τρέχουμε από ενότητα σε ενότητα για να προλάβουμε να τη βγάλουμε. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι να μην αποκομίζουμε τίποτα που θα το συγκρατήσουμε σε βάθος χρόνου. Έτσι αυτοαναιρείται ο σκοπός της διδασκαλίας.
Πρόβλημα υπάρχει και στην επικαιροποίηση της ύλης. Ξεπερασμένα πράγματα διατηρούνται και συνεχίζουν να διδάσκονται μέχρι την επόμενη αλλαγή βιβλίου (η οποία παίρνει χρόνια) με αποτέλεσμα αντί να διδάσκουμε μια επιστήμη τελικά να διδάσκουμε την Ιστορία αυτής .
Τα σχολικά βιβλία ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες;
Πολλά βιβλία γράφονται στο πόδι και από άτομα που δεν έχουν διδάξει ποτέ σε σχολεία και δίνονται με ανάθεση σε ημέτερους. Και εδώ κυριαρχεί η νοοτροπία της αντιγραφής για την οποία μιλήσαμε στην αρχή.
Είναι δυνατόν βιβλίο Πληροφορικής για το Γυμνάσιο να έχει επιστημονικό υπεύθυνο καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου; Το προηγούμενο βιβλίο για τα Δίκτυα Πληροφορικής στα ΤΕΕ (Μάθημα πανελλαδικών για εισαγωγή στα ΤΕΙ) έβριθε λαθών και κακών μεταφράσεων (χωρίς αναφορές) από βιβλίο για τα δίκτυα υπολογιστών που διδάχτηκα στο Πανεπιστήμιο πριν 15 χρόνια.
Ως προς τον τρόπο διδασκαλίας
Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας όλων των εμπλεκομένων:
Το υπουργείο πρέπει να πάψει να θεωρεί τους εκπαιδευτικούς άσχετους με την κατάρτιση των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας.
Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να σταματήσουν να διδάσκουν αυτό που τους βολεύει, με τον τρόπο που τους βολεύει, να θεωρούν τον εαυτό τους παντογνώστη και να γεμίζουν τον κόσμο εικοσάρια για να ναι αρεστοί σε βαθμοθήρες γονείς και μαθητές.
Οι μαθητές να ξεκολλήσουν από τη σιγουριά που τους δίνει η παπαγαλία στο ότι «θα πάρουν βαθμό» και από τη λογική δίνω της ασκήσεις μου και τις εργασίες μου στο φροντιστήριο για να μην κουράσω το μυαλουδάκι μου. Να σταματήσουν να εξορκίζουν όπως ο διάβολος το λιβάνι τις ερωτήσεις κρίσεως, την αυτοεκπαίδευση και τις πολλαπλές πηγές γνώσης.
Οι γονείς να ξεπεράσουν το παιδικό τους απωθημένο και τη λογική να πάρει το παιδί μου να κρατά ένα χαρτάκι ότι να ναι, να το χει για εφόδιο στη ζωή και να μπει στο Δημόσιο. Το απολυτήριο πρέπει να πάψει να είναι ένα πληθωριστικό χαρτί – δικαίωμα του κάθε πολίτη που το παίρνει άσχετα με το αν το αξίζει.
Οι μετωπικές διδασκαλίες έχουν πεθάνει. Χώρες όπως η Φινλανδία έχουν αποδείξει πως η διδασκαλία, μαθημάτων επιλογής μέσα από ομάδες μαθητών που εργάζονται σε project μεσαίας – μεγάλης διάρκειας και αποτελούνται από άτομα κοινών ενδιαφερόντων και επιπέδου (και όχι ίδιας ηλικίας) έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Ειδικότερα για τη διδασκαλία της πληροφορικής:
Κατ’ αρχάς σε αυτή τη χώρα κάποτε πρέπει να αποσαφηνιστεί τη σημαίνει Επιστήμη της Πληροφορικής και των Υπολογιστών. Είναι παραλογισμός να δίνονται πιστοποιήσεις που αποκαλούμε Πληροφορικής (;) για γνώσεις που ανταποκρίνονται σε τυποποιημένα τεστ συγκεκριμένου λογισμικού αυτοματισμού γραφείου.
Μετά λύπης μου βλέπω να υιοθετείται αυτή η λογική και από το Υπουργείο Παιδείας με έννοιες κενές περιεχομένου όπως «Οριζοντιοποίηση της Πληροφορικής» και «Ψηφιακό Σχολείο».
Δημοτικό
Για το Δημοτικό, η προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν έχει νόημα να κάνεις μάθημα την «Κάτια και τον Πέρη» και τη ζωγραφική εισάγοντας το μάθημα από την πρώτη τάξη. Δηλαδή πράγματα που λίγο πολύ παίζουν τα παιδιά στο σπίτι τους. Ποιος ο εκπαιδευτικός στόχος; Να μάθεις να κάνεις κλικ με το ποντίκι; Αυτό το μαθαίνει μόνο του σε μια ώρα ένα παιδί τριών χρονών. Πρόκειται για σπατάλη πόρων και διδακτικών ωρών για να φανούμε μοντέρνοι.
Από την Πέμπτη και Έκτη Δημοτικού μπορείς να εισάγεις εξελληνισμένα εργαλεία προγραμματισμού τα οποία είναι γραμμένα ειδικά για παιδιά όπως το Scratch. Επίσης το διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως επιτηρούμενη πηγή ανεύρεσης πληροφοριών για εργασίες, αν και για μένα πρωτίστως πρέπει οι μαθητές να μαθαίνουν έρευνα από βιβλιοθήκες.
Γυμνάσιο- Λύκειο
Στο Γυμνάσιο και το Λύκειο πρέπει να συνεχίζεται και να εμβαθύνεται η δουλειά στον Προγραμματισμό και να αρχίσουν οι μαθητές από καταναλωτές ψηφιακού υλικού να μετατρέπονται σε δημιουργούς του. Με τον αυτοματισμό γραφείου μπορούμε να ξεμπερδεύουμε σε ένα χρόνο. Να μη σπαταλάμε άπειρες διδακτικές ώρες για το Word και το ψάξιμο στο Google. Αυτά μαθαίνονται «διάφανα» μέσα από εργασίες. Οι μαθητές πρέπει να φτιάχνουν προγράμματα, fora, blogs, ιστοσελίδες, να σχεδιάζουν έντυπα.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση
Έχουμε γεμίσει ΤΕΙ, Πανεπιστημιακές Σχολές, Μεταπτυχιακά και Διδακτορικά που κολλάνε τη λέξη Πληροφορική στους τίτλους σπουδές τους για να τραβήξουν πελατεία και να φανούν μοντέρνες. Μέχρι και σχολές φιλοσοφικής δίνουν Μεταπτυχιακά και Διδακτορικά «Πληροφορικής». Μιλάμε για Διδακτορικά στο Powerpoint, τους Διαδραστικούς και το Hot Potatoes. Η κατάσταση έχει ξεφύγει.
Πως πρέπει να είναι η σχέση καθηγητών – παιδιών
Να κατανοήσουμε κατ’ αρχάς ότι μαθητές και εκπαιδευτικοί είναι συνεργάτες σε κοινούς στόχους. Δηλαδή, τον εμπλουτισμό των γνώσεων, την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας, της προσωπικότητας και του πλέγματος ηθικών αξιών του μαθητή.
Η κάθε συνεργατική σχέση πρέπει να στηρίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό. Οι δάσκαλοι δεν πρέπει να επιλέγουν αυτό το επάγγελμα αν δε μπορούν να αγαπήσουν τα παιδιά σαν δικά τους. Το σεβασμό πρέπει να τον εμπνέουμε δείχνοντας αγάπη και δικαιοσύνη και όχι να τον απαιτούμε ταξικά λόγω της θέσης μας. Να μην είμαστε απόμακροι και εντελώς αποστασιοποιημένοι από τον τρόπο ζωής τους και τα ενδιαφέροντα τους.
Να αιτιολογούμε τις παρατηρήσεις μας προς σε αυτούς και να εξηγούμε τις συνέπειες των πράξεων τους. Όχι να λέμε «Έτσι είναι γιατί το λέω εγώ». Και να προσέχουμε να μη γελοιοποιούμε τους έφηβους μπροστά σε όλη την τάξη. Υπάρχει και το ένας με έναν στο τέλος του μαθήματος. Οι μαθητές είναι άνθρωποι. Όχι «παιδάκια».
Ο δάσκαλός δεν είναι αντίπαλος, «μούχλας», στριμμένος, κολλημένος. Είναι και άνθρωπος. Προσωπικότητα. Με εξωσχολική ζωή και ενδιαφέροντα. Δεν ταυτίζεται ολοκληρωτικά με την επικρατούσα άποψη για την εικόνα του επαγγελματικού του ρόλου.
Χρέος του μαθητή θεωρώ ότι είναι η κριτική αμφισβήτηση του δασκάλου, της διδασκαλίας και του συστήματος. Ως κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να συμβάλλει εποικοδομητικά στη συνεχή βελτίωση της, έχοντας απαιτήσεις αλλά και όρεξη για γνώση και δουλειά.
Πρέπει να προσπαθήσουμε να εμπνεύσουμε τα παιδιά να αγαπήσουν τη γνώση, τον αθλητισμό, την τέχνη και τη δημιουργικότητα. Έτσι θα αγαπήσουν αυτόματα και το σχολείο και το δάσκαλο ως εκφραστές τους. Να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν προσωπικότητα και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Μέσα από κει θα ανέβει η αυτοεκτίμηση τους και θα απελευθερώσουν την πραγματική τους δύναμη.
Εύκολο βέβαια δεν είναι γιατί στοχοποιούνται συστηματικά από το marketing μέσω των ΜΜΕ για να μετατραπούν σε άβουλους καταναλωτές πολιτιστικών υποπροϊόντων παγκόσμιας κλίμακας. Επίσης έχει επικρατήσει και η άποψη ότι η μόρφωση έχει αξία μόνο ως επαγγελματικό διαβατήριο για την αγορά εργασίας. Έτσι δεν είναι άξιο απορίας γιατί οι μαθητές απαξιώνουν τη γνώση, τη μόρφωση και το εκπαιδευτικό σύστημα
Τι πρέπει να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση;
Συνοψίζω επιγραμματικά πράγματα που προκύπτουν από τα παραπάνω: Περισσότερα μαθήματα επιλογής, περισσότερες πολιτιστικές-περιβαλλοντικές δράσεις με ένταξη στο ωρολόγιο πρόγραμμα, έμφαση στις ατομικές και ομαδικές εργασίες, αξιολόγηση με απεμπλοκή από την εξετασιομανία, τμήματα με βάση το επίπεδο και τα ενδιαφέροντα και όχι την ηλικία και την αλφαβητική σειρά, ενδυνάμωση της διδασκαλίας της πληροφορικής και των ξένων γλωσσών, σύγχρονες υλικοτεχνικές και κτιριακές υποδομές, ουσιαστικές δομές μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και όχι σεμινάρια της πλάκας, συγγραφή βιβλίων και διαμόρφωση αναλυτικών προγραμμάτων από δασκάλους της τάξης.
